حقوق و تکالیف عابران پیاده

حقوق و تکالیف عابران پیاده

بدون تردید یکی از قربانیان اصلی سوانح و حوادث ترافیکی در جهان و کشور ما، عابران پیاده هستند که درصد قابل توجهی از تلفات انسانی را تشکیل می دهند. به طوری که در برخی مناطق شهری تا 30 درصد از کشته ها را به خود اختصاص می دهند. میانگین تلفات انسانی عابران پیاده نیز 5/22 درصد از قربانیان سوانح ترافیکی را شامل می شود. هر انسانی در هر جایگاه شخصی و اجتماعی با هر سن و سال و هر نوع جنس در چرخه ترافیکی می تواند عابر باشد و این بدان مفهوم است که خطر بالقوه برای شخصی که در فرایند ترافیکی و رفت و آمد قرار دارد، وجود دارد. به همین منظور قانونگذاران برای ایمنی و سلامت عابران، حقوق و تکالیفی قائل شده اند. به جرات هم می توان گفت تعداد مواد قانونی که تاکید بر حقوق عابران دارد، بیش از 5برابر مواد قانونی تکلیف عابران و ناظران است. در این میان دستگاه های دولتی بویژه شهرداری ها و رانندگان نیز وظایفی بس سنگین در قبال عابران برعهده دارند. از سوی دیگر وظایف دستگاه ها شرط لازم ایمنی عابران است. شرط کافی برای ایمنی عابران هم آشنایی آنان با تکالیف شان و عمل به آنهاست. ذکر مواد قانونی و اشاره به مفاد آن می تواند موجب آگاهی هر یک از گروه های مسئول در فرآیند ایمنی عابران باشد که برای آشنایی با برخی مفاهیم به حق و تکلیف عابران اشاره می شود.

عابران پیاده: شخصی غیرسوار که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیر موتوری حرکت نموده یا مبادرت به جابه جایی کالسکه، چرخ دستی، جامه دان، سبدهای چرخدار و مانند آن می نماید.

پیاده رو و «پیاده راه»: بخشی جداشده از خیابان می باشد که در امتداد آن واقع شده و برای عبور و مرور پیاده ها اختصاص یافته است.

خط ایست: خط کشی عرضی است که در ورودی تقاطع و به منظور تعیین مرز توقف وسایل نقلیه پیش از گذرگاه پیاده بر سطح راه ترسیم می شود.

حقوق عابران: در آئین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 1384 (با مخفف آ.) و قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 1390 (ق. ر)
 

براساس ماده 218 آئین نامه راهنمایی و رانندگی، شهرداری ها موظفند پیاده روهای استاندارد، هموار و ایمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلی چرخ دار و یا بدون آن، در حاشیه معابر شهری ایجاد کنند. تامین روشنایی معابر نیز در ماده 219 همین قانون اشاره شده است. متاسفانه گسترش اکثر شهرهای کشور بر بستر بافت سنتی استقرار یافته است و شهرها فاقد پیاده رو مناسب هستند. حال آن که همین موضوع، به لحاظ ناآگاهی متولیان و مدیران شهری درک نشده است. بنابراین ساماندهی معابر ایمن برای عابران، نیازمند زمان طولانی می باشد و چنانچه شهرداران با مقررات عبور و مرور آشنایی داشته باشند، در ساماندهی پیاده روها موثرتر خواهند بود.

در ماده 136 آئین نامه راهنمایی و رانندگی نیز بر اجباری بودن رعایت حق تقدم برای همگان تاکید دارد. ماده 103 نیز در بیان معانی رنگ چراغ های راهنمایی عابر پیاده اشاره دارد:
چراغ سبز: پیادگان مجاز به عبور از عرض راه می باشند.
چراغ قرمز: عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است، در واقع تاکید بر رعایت حق و تکلیف توامان عابران دارد.
تکالیف عابران پیاده در قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی
    
ماده 215 آئین نامه راهنمایی وظایف 9گانه ای را برای عابرین پیاده برشمرده که عبارتند از:
1- در محل هایی که پیاده رو وجود دارد از سطح سواره رو استفاده نکنند.
2- در محل هایی که پیاده رو وجود ندارد یا در صورت وجود، به دلایلی غیرقابل تردد باشد، باید از منتهی الیه سمت چپ سواره رو و عکس جهت حرکت وسایل نقلیه عبور نمایند.
3- برای عبور از عرض راه، تنها از گذرگاه های پیاده، پل های هوایی و گذرگاه های زیرزمینی مجاز عبور
     نمایند.
4- از دویدن، پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره رو خودداری کرده و مراقب حرکت وسایل نقلیه باشند.
5- از حصار آزادراه ها نگذرند و در بزرگراه ها و خیابان ها از لابه لای درختان و گلبوته های حاشیه و میانه راه عبور نکنند.
6- در تقاطع ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حرکت نمایند و هنگامی که چراغ عابر قرمز بود عبور نکنند.
7- از موانع و خط کشی خطوط ویژه، سواره رو خیابان ها و میدان ها عبور نکنند.
8- در بزرگراه ها و خیابان های اصلی از خارج از گذرگاه های تعیین شده عبور نکنند.
9- در سواره رو خیابان برای سوار شدن به وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن و یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسایل نقلیه توقف نکنند.
    
ماده 4 قانون ایمنی راه ها و راه آهن
هرگاه حادثه ای رخ دهد که منجر به ضرب، جرح، قتل یا خسارت مالی شود راننده مجاز که وسیله نقلیه اش مجاز به حرکت در شاهراه باشد نسبت به موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت.

طبق ماده 26 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 8/12/1390 مجلس شورای اسلامی: در راه هایی که برای عبور عابران پیاده علائم، تجهیزات و مسیرهای ویژه اختصاص داده شده است عابران مکلفند هنگام عبور از عرض یا طول سواره رو با توجه به علائم راهنمایی و رانندگی نصب شده در محل از نقاط خط کشی گذرگاه های غیرهمسطح و مسیرهای غیر ویژه استفاده نمایند. هرگاه عابران به این تکلیف عمل ننمایند، در صورت تصادف با وسیله نقلیه، راننده – مشروط به اینکه کلیه مقررات را رعایت نموده باشد و قادر به کنترل وسیله نقلیه و جلوگیری از تصادف یا ایجاد خسارت مادی و بدنی نباشد – مسئولیتی نخواهد داشت. البته مسئولیت نداشتن راننده مانع استفاده مصدوم یا وارث متوفی از مزایای بیمه نخواهد شد و شرکت بیمه با ارائه قرار منع تعقیب یا حکم برائت راننده ملزم به اجرای تعهدات موضوع بیمه نامه به مصدوم یا وراث متوفی خواهد بود. چنانچه وسیله نقلیه بیمه نباشد، دیه عابر از صندوق موضوع قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 23/10/1347 پرداخت می شود. رانندگان نیز موظفند در صورت عبور عابر پیاده از محل های تعیین شده با فاصله ای که به وسیله خط کشی پشت مسیر ویژه مشخص می گردد توقف کامل کنند. در غیر این صورت برای آنها مبلغ دویست هزار ریال قبض جریمه صادر می شود.
 

تبصره 3 ماده 14 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی نیز به خاطر اهمیت حفظ جان انسان ها در چرخه ترافیک – عابران نیز به موجب ماده یک همین قانون جزو این فرایند محسوب می شوند – احقاق حقوق شهروندی و ارتقای ایمنی ترافیک نسبت به مسئولیت دستگاه ها در قبال رانندگان و سرنشینان و عابران تاکید دارد.

در صورتی که براساس نظر کارشناسان تصادفات، نقص راه یا وسیله نقلیه در علت تصادفات موثر باشد حسب مورد متصدیان ذیربط، مسئول جبران خسارت وارده بوده و با آنان طبق قانون رفتار خواهد شد.

در اینجا موضوع نقص راه شامل علائم و خط کشی و گذرگاه های عابران می شود که در صورت اهمال مدیران شهری نسبت به تصادفات عابران حسب مورد میزان تقصیر آنان براساس نظر کارشناسان تصادف مشخص می شود. از سوی دیگر همان گونه که در ماده 36 قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی تصریح شده اگر راننده ای همه شرایط را رعایت کرده باشد و عابر مقصر باشد مسئولیت متوجه راننده نیست.

در حال حاضر تا آگاهی آحاد مردم و عابران از قوانین راه طولانی در پیش نداریم و امیدواریم مدیران دستگاه ها و اشخاص نیز با احساس مسئولیت فردی و اجتماعی بیشتر در ارتقای فرهنگ ترافیک و قانون پذیری و قانونمندی قدم بردارند تا موجب حفظ بیش از پیش جان و سلامتی هموطنان عزیز باشیم.

٭ رئیس پلیس راهور ناجا

 روزنامه ایران، شماره 5138 به تاریخ 8/5/91، صفحه 16 (قضایی - حقوقی)