حضانت، حق یا تکلیف والدین؟
حضانت، حق یا تکلیف والدین؟
گروه حقوقی-کودکان از آسیبپذیرترین اقشار موجود در اجتماع هستند برای همین است که مورد حمایت قانون قرار میگیرند. قوانین متعدد، حمایتهای گوناگونی از کودکان فراهم آورده است.
بخشی از این حمایتها که مربوط به نگهداری و تربیت کودک میشود، با عنوان «حضانت» شناخته میشود. حضانت کودک بر عهده والدین است. تا زمانی که آنها با یکدیگر در صلح و آرامش زندگی میکنند، موضوع حمایت به بهترین شکل خود اعمال میشود اما به محض اینکه اختلاف بالا میگیرد و زوجین عزم جدایی میکنند، موضوع حضانت تبدیل به یک مشکل میشود. در این گزارش در گفتوگو با کارشناسان به بررسی این موضوع میپردازیم.
یک وکیل دادگستری در خصوص حضانت و حق و تکلیف ابوین در این خصوص به «حمایت» میگوید: حضانت به معنی نگهداری و تربیت اطفال است و از نظر قانون در مقابل امتیازی که دارد، حقی نیز بر گردن آنها میگذارد. در مورد امتیاز داشتن طفل نیز به همین صورت است که حضانت طفل برای پدر و مادر هم حق است و هم یک نوع تکلیف. یعنی داشتن یک فرزند حق هر پدر و مادر شایستهای است و نگهداری صحیح از فرزند وظیفهای است که برعهده والدین قرار دارد.مهدی صالحی طالقانی ادامه میدهد: قانون در گذشته مقرر کرده بود که در صورت جدایی والدین، حق نگهداری فرزند دختر تا 7 سالگی و پسر تا 2 سالگی با مادر است. این وکیل دادگستری با اشاره به اصلاح قوانین مربوط به حضانت توضیح میدهد: به تازگی این قانون تغییراتی کرده است و حق نگهداری فرزند چه پسر و چه دختر تا 7 سالگی با مادر است و بعد از آن تا سن بلوغ به عهده پدر میباشد.طالقانی در مورد انتهای دوران حضانت میگوید: بعد از سن بلوغ که برای دختران 9 سال قمری و برای پسران 15 سال کامل قمری است، خود فرزندان میتوانند تصمیم بگیرند که با کدام یک از والدین خود میخواهند زندگی کنند. این کارشناس حقوقی با اشاره به اینکه معمولا موضوع حضانت در هنگام طلاق مطرح میشود، میگوید: در مورد طلاقهای توافقی، معمولا این مسئله که نگهداری فرزند با کدامیک از والدین باشد به صورت توافقی است. اما در غیر این صورت بحث صلاحیت را خواهیم داشت که هر یک از والدین باید شرایط خاصی را داشته باشند که در صورت دارا بودن این شرایط از جمله سلامت عقلانی اعتیاد نداشتن و.... گفته میشود فرد صلاحیت حضانت را دارد و میتواند سرپرستی فرزند را بر عهده گیرد.وکیل دادگستری در خصوص مفهوم قیمومت میگوید: برای درک مفهوم قیمومت ابتدا باید معنی واژه محجور را بررسی کنیم. منظور از محجور کسی است که به بلوغ فکری نرسیده است و یا به دلیل بیماری، سلامت عقلی از او سلب شده است و به طور کلی کسی که قدرت دخل و تصرف در امور مالی خود را ندارد در دایره مفهوم محجور قرار میگیرد.طالقانی سپس به سراغ بیان مفهوم قیم در حقوق ایران میپردازد و میگوید: قیم شخصی است که برای اعمال حقوق محجورین و حفظ حقوق آنها تعیین میشود.این وکیل دادگستری در بیان تفاوت مفهوم قیمومت و حضانت ادامه میدهد: حضانت را قانون تعیین کرده است و در صورت طلاق، همانطور که نسبت به سن گفته شد، حضانت بعد از 7 سالگی به پدر و در صورت فقدان پدر به جد پدری میرسد. این کارشناس حقوقی اضافه میکند: تفاوت حضانت با قیمومت را میتوان اینگونه بیان کرد که اگر پدر قبل از فوت خود برای فرزندش قیم تعیین کند که به غیر از جد پدری باشد باز هم حضانت با جد پدری است و حتی با تعیین قیم، حضانت وی پا برجا است. بنابراین کسی که حضانت را برعهده دارد متفاوت از کسی است که قیمومت را برعهده دارد و البته در مواردی نیز ممکن است شخصی مشترکا وظایف قیمومت و حضانت را برعهده گیرد. صالحی طالقانی در انتها تاکید میکند: به وجود آمدن فرضی که در آن، کودک یک قیم دارد و در کنار وی شخصی نیز حضانت وی را برعهده دارد، بعید نیست. به عنوان مثال در صورت فوت پدر کودک ممکن است قیمومت او با پدربزرگ کودک باشد. اما حضانت او را همچنان مادر کودک برعهده داشته باشد.
حضانت تکلیف والدین
یک کارشناس حقوقی دیگر نیز درخصوص بحث حضانت طفل به «حمایت» میگوید: حضانت هم از نظر حقوقی و هم از نظر لغوی به معنی نگهداری است که در خصوص نگهداری اطفال میگویند: حضانت یک کودک هم حق والدین است و هم تکلیف والدین.زهرا داور در خصوص حق بودن حضانت توضیح میدهد: هر پدر و مادر حق دارند از فرزند خود نگهداری کنند و این حق از آنها سلب نمِیشود و کسی نمیتواند کودکشان را از آنها بگیرد.داور با تاکید بر اینکه علاوه بر اینکه حضانت حق است، تکلیف نیز محسوب میشود، منظور از تکلیف بودن حضانت را اینگونه توضیح میدهد: والدین نمیتوانند از نگهداری کودک خود سر باز زنند یا نگهداری از وی را بر عهده کس دیگری بگذارند. این وکیل دادگستری به فرضی اشاره میکند که پدر و مادر جدای از یکدیگر زندگی کنند. زهرا داور در مورد تکلیف حضانت در این شرایط توضیح میدهد: قانون در این مورد در گذشته اظهار داشته بود که در صورت جدایی والدین، حضانت طفل دختر تا 7 سالگی و طفل پسر تا 2 سالگی با مادر است.وی با اشاره به اینکه قانوگذار در اقدامی قابل ستایش اقدام به اصلاح این ماده قانونی کرد ادامه میدهد: طی تغییراتی که قانون مدنی داشته است، حضانت اطفال چه پسر و چه دختر تا 7 سالگی با مادر است و از آن به بعد تا سن قانونی، حضانت به پدر میرسد.این کارشناس حقوقی میگوید: پس از رسیدن به سن قانونی که طبق ماده 1210 قانون مدنی برای دختر 9 سال قمری و پسر 15 سال قمری است، خود اطفال میتوانند تعیین کنند که با کدامیک از والدین زندگی خواهند کرد. البته این قانون نیز بسته به وجود نداشتن مشکل خاص است. یعنی پدر و مادر برای بر عهده گرفتن حضانت، باید شرایط مناسبی مانند سوءشهرت نداشته باشند.این وکیل دادگستری با اشاره به اینکه در برعهده گرفتن حضانت آنچه اهمیت دارد مصلحت کودک است میگوید: مصلحت کودک اقتضا میکند که کسی حضانت طفل را برعهده بگیرد که صلاحیت لازم را داشته باشد. زهرا داور ادامه میدهد: ماده 1173 قانون مدنی که اصلاح شد در این خصوص میگوید: هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه میتواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رییس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند. این کارشناس حقوقی نتیجه میگیرد موضوع برعهده گرفتن حضانت توسط پدر یا مادر در درجه دوم اهمیت قرار دارد، آنچه مهم است، این است که مصلحت طفل رعایت شود.این کارشناس حقوقی با اشاره به ماده 1173 و ضرورت عدم وجود انحطاط اخلاقی در فردی که عهدهدار حضانت میشود به بیان مصادیق انحطاط اخلاقی میپردازد. وی توضیح میدهد: موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین محسوب میشود: اعتیاد زیانآور به الکل، مواد مخدر و قمار اشتهار به فساد اخلاقی و فحشاءابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدیگری و قاچاق .
تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
این حقوقدان در ادامه به تطبیق قوانین دیگر کشورها با قانون مدنی ما میپردازد و میگوید: در کشورهای اروپایی و آمریکایی حضانت تا سن قانونی با مادر است. اما نفقه بر عهده پدر میباشد و در کشورهای دیگر نیز نفقه بین هردو تقسیم میشود مگر آنکه یکی از والدین اثبات کند که برائت ندارد.داور در مورد قیمومت میافزاید: اگر بچهای در سنین صغر باشد و پدر و جد پدری نداشته باشد، قیمومت با مادر است و اگر صلاح نباشد، افراد نسبی نزدیک که به اداره سرپرستی مراجعه میکنند، قیمومت را برعهده میگیرند. او در انتها خاطرنشان میکند: حالت دیگری که در بحث حضانت ممکن است پیش آید، این است که که فرد از عقل کافی برخوردار نباشد و شاید این موضوع متصل به زمان صغر نیز باشد که در این مورد استثنایی، ولایت با پدر و پدر بزرگ و... است.
نگهداری و تربیت اطفال هم حق و هم تکلیف
ریاست سابق اتحادیه کانونهای وکلای دادگستری در بیان مفهوم حضانت به «حمایت» میگوید: حضانت عبارت است از نگهداری و تربیت اطفال مشترک که هم حق و هم تکلیف برای پدر و مادر طفل است. بهمن کشاورز ادامه میدهد: حق و تکلیف ابوین در مقام اعمال حضانت نگهداری طفل و حمایت از او در همه زمینههای مادی و معنوی است. تامین نیازهای طفل از هر قبیل، ایجاد موجبات تحصیل و آموزش او، نظارت بر رفتارش حق و تکلیف ابوین محسوب میشود.این حقوقدان در ادامه در بیان تفاوت قیمومت با حضانت میگوید: قیم کسی است که برای اداره امور و اموال افراد محجور تعیین میشود که محجوران عبارتند از؛ 1.صغار: یعنی کسانی که به سن بلوغ نرسیدهاند. البته در مورد معاملات افراد بالغ کمتر از 18 سال، قانون رشد متعاملان هم باید رعایت شود. 2. اشخاص غیر رشید: یعنی کسانی که در امور مالی خود رفتار عاقلانهای نداشته باشند. 3. مجانین که منظور دیوانگان هستند. کشاورز ادامه میدهد: صغاری که پدر و جد پدری دارند، نیاز به قیم ندارند. همینطور اگر در همان زمان کودکی و قبل از اینکه بالغ شوند غیر رشید یا دیوانه شوند، ولایت پدر یا جد پدری نسبت به آنها ادامه پیدا میکند و نیازی به نصب قیم نیست. اما اگر بعد از بلوغ محجور شوند باید برای آنها قیم تعیین شود و پدر و مادر مکلفند در این حالت موضوع را برای نصب قیم به دادستان اعلام و نصب قیم را تقاضا کنند. در ضمن سازمان بهزیستی در مورد حجر و قیمومت وظایف بسیاری دارد.وی ادامه میدهد: مسئله جدایی پدر و مادر ربطی به قیمومت ندارد. اگر زن و شوهر از هم جدا شوند و فرزند صغیر داشته باشند، حضانت طفل مشترک تا 7 سالگی با مادر و بعد از آن با پدر خواهد بود.
ورود خسارت به کودک از سوی والدین
این وکیل دادگستری در خصوص این سوال که اگر در نتیجه بیاحتیاطی والدین کودک خسارتی وارد کند، مسئولیت با چه کسی است و خسارت از کجا پرداخت میشود، میگوید: اصل این است که هرگاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر شود، ضامن است. این حقوقدان توضیح میدهد: اگر کسی که نگهداری صغیر یا مجنون به طور قانونی بر عهده اوست، در انجام این وظیفه اهمال کرده و این اهمال باعث ایجاد ضرر از جانب مجنون یا صغیر شود، این فرد مقصر و باید خسارت را جبران کند و اگر استطاعت نداشته باشد از مال صغیر یا مجنون جبران خواهد شد. کشاورز ادامه میدهد: اما جبران ضرر باید چنان باشد که موجب تنگدستی و گرفتاری مالی جبران کننده زیان نشود. زیان مالی را ولی طفل از اموال خود طفل میدهد. اما در مورد ضرب و جرح و قتل، ضامن پرداخت دیه عاقله یعنی خویشاوندان پدری ضارب یا قاتل به استثنای زنها هستند.از مجموع گفتههای کارشناسان میتوان نتیجه گرفت: حضانت برای تامین سلامت جسمانی و روحی کودک است و به نگهداری و تربیت وی مربوط میشود. حضانت هم حق است و هم تکلیف، و زمانی در بهترین شکل محقق میشود که والدین با یکدیگر در تشیید مبانی خانواده بکوشند. اما زمانی که پدر و مادر با هم اختلاف پیدا کنند یا از هم جداشوند، این مشکل پررنگتر میشود. در این صورت بر اساس قانون، تا 7 سالگی مادر نسبت به حضانت فرزند اولویت دارد و بعد از آن حضانت با پدر است مگر اینکه دادگاه آن را به صلاح کودک نداند.
برچسب ها :
وکیل
, برائت
, حقوق
, دادستان
, دادگاه
, دیه
, قاچاق
, قیم
, کارشناس
, خانواده
, حقوقی
, دادگستری
, طلاق
, قانون مدنی
, حد
, فوت
, حق
, خسارت
, قانون
, قوانین
, اموال
, صلاح
, زن
, تطبیق
, فرزند
,
, حمایت
, حضانت
, نفقه
, دختر
, شرایط
, مسئولیت
, قانونی
, امور مالی
, اطفال
, روانی
, زوجین
, مالی
, پدر
, کودک
, قاتل
, اهمیت
, مواد مخدر
, ضرب و جرح
, وکیل دادگستری
, داور
,
, قرار
, حقوقدان
, مادی
, مواد
, تصرف
, معاملات
, صلاحیت
, قضایی
, پسر
, اجتماع
, جد
, ایران
, سن
, اثر
,
, مخدر
, وظیفه
, اصلاح
, پرداخت
, اصل
, نظر
, اظهار
, مدنی
, اثبات
, تکلیف
, دوم
, تحصیل
, نسبی
, فساد
, رییس
, بالا
, تربیت
, سازمان
, سال
, ادامه
, درجه
, حوزه
, پزشکی
, تشخیص
, مصلحت
, اعتیاد
, اختلاف
, ماده
, خاص
, محکمه
, عدم
, مال
, ضرر
, نظارت
, شخصی
, غیر
, ما
, ورود
, شوهر
, طفل
, امور
, سلب
, اشخاص
, معنوی
, رعایت
,
, اداره
, بزرگ
, اخلاقی
, اعلام
, مصادیق
, آموزش
, صورت
, بلوغ
, تقاضا
, تعیین
, لغوی
, بر
, عقل
, قیمومت
, ولایت
, حقوق ایران
, فرزندان
, موضوع
, لازم
, نتیجه
, مشکل
, نوع
, جبران
, تحت
, اتحادیه