ایران بالاترین درصد معتادان متاهل در جهان را دارد

دکتر علی هاشمی در گفت و گو با روزنامه ملت ما
ایران بالاترین درصد معتادان متاهل در جهان را دارد

بر اساس آمارهای جهانی بحران اعتیاد در کنار بحران فقر در حال افزایش است 5 تیرماه، روز جهانی مبارزه با مواد مخدر بهانه‌ای شده است تا گفت‌وگویی با علی هاشمی، رئیس کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام داشته باشیم.
​
بحران ناشی از کار و بار موادمخدر در جامعه این روزها به جایی رسیده است که مسئولان هم در مقابل افزایش روز افزون اثرات آن سکوت اختیار کرده‌اند. بر اساس آمارهای جهانی بحران اعتیاد در کنار بحران فقر در حال افزایش است به اندازه‌ای که این موضوع به دستاویزی برای کشورهای پر قدرت تبدیل شده است. 5 تیرماه، روز جهانی مبارزه با مواد مخدر بهانه‌ای شده است تا گفت‌وگویی با علی هاشمی، رئیس کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام داشته باشیم.

با توجه به همه تلا ش‌هایی که توسط ارگان‌های مختلف برای مبارزه و مهار موادمخدر انجام می‌شود اما هر سال شاهد افزایش مصرف و ورود موادمخدر جدید هستیم، به نظر شما این موضوع ناشی ازمشکلات داخلی است یا دلایل دیگری دارد؟
شاخص‌هایی در رابطه با مبارزه با موادمخدر وجود دارد که در حوزه‌های مختلف کشف و توزیع بر اساس آن انجام می‌شود در شاخص‌های کلان کشور ما به گونه‌ای عمل کرده که همواره درسازمان ملل که متولی کار است، مورد تقدیر و تشکر بوده‌ایم آمار تلاش‌ها در سال گذشته که توسط ستاد مبارزه با موادمخدر عنوان شده، همواره مورد تحسین بوده است. سال گذشته 23 تن هرویین، 7 تن مرفین، 374 تن تریاک و مشتقات آن، 57 تن حشیش، 14 تن گرس و 4 تن شیشه کشف شده است.
 اینها نشانگر تلاش‌های وسیع در همه حوزه‌ها به‌ویژه در دستگاه‌های مقابله‌کننده از جمله نیروی انتظامی است که از خطوط مرزی به‌ویژه مرزهای شرقی گرفته تا داخل کشور را شامل می‌شود.  سالانه بیش از 23 هزار درگیری مسلحانه داشته‌ایم. نیروی انتظامی هم قربانی نارکوتروریسم است در حمایت از جوانانی که آلوده می‌شوند و هم محور و پیشتاز مبارزه با نارکو تروریسم، تروریسمی که ناشی از قاچاق موادمخدر است. این شاخص‌ها وجود دارد.

 اما این‌که چرا وضع روز به روز نامناسب‌تر دیده می‌شود باید گفت که این سوال بحقی است چراکه وضع به جایی رسیده که اکثر علما و مراجع ما داد سخن سر داده‌اند اخیرا هم آیت‌الله امینی در این رابطه بیاناتی داشته‌اند که صحبت‌های بحقی هم بوده است.  ایشان دغدغه زیادی در این زمینه دارند و مدام در بیانات و خطبه‌های نماز جمعه هم به این موضوع اشاره می‌کنند. علت وجود این مشکلات مسائل مختلفی است.
 خود پدیده روند جهانی شدن در سبک زندگی و گسترش ارتباطات همسایگی با کشور افغانستان که تولید‌کننده 80 درصد مواد افیونی دنیا است. مشکلات داخلی کشورکه شامل مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود. مجموع این پدیده‌ها کنترل را سخت می‌کند. مواد مخدر، پدیده‌ای پیچیده و چند وجهی است چیزی که تمام دنیا با آن درگیر است، اما شیوه برخورد خیلی کمک می‌کند که ما با چه نگاهی بخواهیم با این پدیده برخورد کنیم.

به نظر شما چه کارهایی برای کاهش این آسیب باید انجام می‌شده که تاکنون انجام نشده است؟
زمانی که من دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر بودم یعنی در سال 82 بحث ضرورت ایجاد یک گفتمان یا رویکرد جدید را در حوزه مبارزه با موادمخدر مطرح کردم برای توجیه این رویکرد بیش از 200 نشست و همایش و ملاقات چهره به چهره داشتم تا این مطلب به بهترین وجه و بالاترین رای در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد.
 در واقع قصد من این بود که به جای مبارزه با مصرف‌کننده و نگاه مجرمانه به معتاد و پر کردن زندان‌ها بیاییم طرح مدیریت مصرف را ساماندهی نماییم در این راستا موضوع کشت شقایق در سال 1383 به تصویب رسید شقایق اولی فرا نوعی از خشخاش است برخی از دوستان و دستگاه‌ها در برخی مواقع گلایه دارند روی بعضی از ضعف‌های قانون اما من همواره می‌گویم که قانون را که کشور طبق فرصت‌های ایجاد شده با جدیت ایجاد کرده است
 در مجموع اگر دو قانون از آن کتابچه اجرا می‌شد شاید این مشکلات به حداقل کاهش می‌یافت یکی از آنها موضوع کشت شقایق بود با این هدف که خودمان ماده اولیه مرفین را تولید کنیم و با قیمت ارزان داروهای متنوع نگهدارنده ارزان قیمت را با کشت شقایق به دست خواهیم آورد یعنی هم هدف درمانی برای معتادان دارد و هم آنها را به رضایتی نسبی می‌رساند یکی از آنها تولید شربت تریاک بود یا تولید گسترده متادون بود هرکدام اینها هم طیف‌هایی از معتادان را پوشش می‌داد قرار بود این کار اتفاق بیفتد.
حساب کردیم معتادی که 200 تا 250 هزار تومان در ماه در آن زمان هزینه مواد می‌دهد به جای این کار که از قاچاقچیان خریداری کند که در پی آن یک شبکه توزیع وسیع در این زمینه به وجود آمده است بیایند با کارت‌های هوشمند به شکل رسمی مواد سالم را با قیمت ارزان حداکثر 20 هزار تومان در ماه خریداری کنند و مجبور نشوند به‌خاطر هزینه‌های سنگین که بیش‌تر آنها هم قشر متوسط به پایین جامعه هستند به جرایم دیگری رو آورند
 یا مواد ناخالص مصرف کنند و به دنبال آن به انواع بیماری‌ها و حتی مرگ منجر شوند مصرف را با این کار از دست قاچاقچیان در آورده و به دست و مدیریت نظام به شکل داروهای درمانی و نه مواد مخدر درآوریم این تجربه در خیلی از نقاط دنیا در حال اجرا است و نتایج مثبتی هم به دنبال دارد معتاد را ترک دادن ساده نیست اما این روش باعث کاهش آسیب‌ها می‌شودیکی از همین آسیب‌ها شیوع بیماری ایدز است که روز به روز به آمار مبتلایان آن اضافه می‌شود، در این زمینه چه تدبیری شد؟
 در سال‌های 69 و 70 به شکلی خیلی محدود بحث ایدز مطرح شد الان ایدز به نقل خود وزیر بهداشت روندی آتشفشانی دارد و نگرانی شدیدی در این رابطه وجود داردطبق آمار رسمی که اعلام شده است حدود 25 هزار نفر مبتلا داریم که آمار پنهان یقینا بالای 100 هزار نفر است که قسمت عمده این موضوع ناشی از مواد مخدر و تزریق از سرنگ‌های آلوده است تا دهه گذشته استراتژی آرمانگرایانه ریشه‌کنی موادمخدر را داشتیم که غلط بود و تنها زندان‌ها پر شده بود از 12 میلیون و600 هزار نفری که از ابتدای انقلاب به زندان انداختیم طبق برآورد
 خود سازمان زندان‌ها  48 درصد به‌طور مستقیم در ارتباط با موادمخدر به زندان افتاده‌اند و 18 درصد هم غیر مستقیم در مجموع 63 تا 65 درصد زندانیان ما مستقیم یا غیر مستقیم از ابتدای انقلاب با مواد مخدر سر و کار داشته‌اند این روزها صفحات روزنامه‌ها را که ورق می‌زنیم واقعا دردآور است روزی نیست که صفحه حوادث روزنامه‌ای خالی از موضوع مواد مخدر و مرتبط باآن دیده نشود بیش‌تر هم جوانان هستندچرا که مواد مخدر با خود جرایم زیادی به دنبال خواهد داشت باید جست‌وجو شود و دید که مهم‌ترین حلقه‌های مفقوده چیست.
 
به نظر شما این حلقه‌های مفقوده را چگونه باید تشخیص داد؟
سه حلقه مفقوده بزرگ در این حوزه وجود دارد که مانع نتیجه بخش بودن کامل مبارزات می‌شود یکی از آنها فقدان بسته نظری واقع بینانه و همه‌جانبه برای مواجهه با مصرف است که یک شکل آن در زمینه مدیریت مصرف و کشت شقایق عنوان می‌شود از سال 83 تا 90 بعد از آن‌که مصوبه مجمع ابلاغ شد قرار شده بود ظرف 6 ماه ستاد مبارزه با موادمخدر آیین نامه را آماده کندجهاد کشاورزی را موظف به کشت کند و وزارت بهداشت هم موظف به برداشت محصول بود.
چرا یک گام طی این مدت در تحقق این موضوع برداشته نشده است؟! ما از منظر نظارت مسئولان را خواستیم، برای ما سوال است هرکدام از دستگاه‌های مربوطه موضوع را به دیگری پاس دادند همان زمان که مصوبه مطرح شد دو سال بعد از آن مجمع تشخیص مصلحت سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر را به تمام دستگاه‌ها برای اجرا ابلاغ کرددر سیاست‌های کلی این مصوبه 11 محور بیان شده است مبارزه، درمان، برخورد ویژه با مافیای اصلی موادمخدر، کاهش آسیب، ایدز و حتی برای نخستین‌بار اصلاح ساختاری هم آوردیم که اگر مشکل ساختاری وجود داشت مرتفع شود تا این موضوع به‌راحتی به اجرا درآید مقام معظم رهبری برای این سیاست کلی،نامه‌ای نوشتند که در خطاب به سران سه قوه ابراز نگرانی کردند که نکند این موضوع رها شود و بر اجرای آن به فوریت به سه قوه تاکید زیادی داشتند اما با وجود این کارها باز به نتیجه‌ای دلخواه نرسیده‌ایم در بند ششم سیاست‌های کلی ایجاد و گسترش امکانات عمومی تشخیص، درمان، بازتوانی و اتخاذ تدابیر لازم پیش بینی شده است که با اهداف: درمان و بازتوانی، کاهش آسیب‌ها و جلوگیری تغییر شکل می یابد از تغییر الگوی مصرف از مواد کم خطر به مواد پر خطر.
 اگر بگوییم که تمام سیاست‌ها ی کلی مصوبه مجمع به نتیجه نمی‌رسید حتی اگر این یک سیاست عملیاتی می‌شد با این اتفاقات مواجه نبودیم در حالی که عکس پیش بینی‌ها رخ داده است جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر سال گذشته در مصاحبه‌ای عنوان کردند که قیمت هرویین به‌ویژه کراک کاهش چشمگیر داشته است .
 شیشه نیز به همین شکل که از کیلویی 180 میلیون تومان به 6 تا 8 میلیون تومان و در برخی از نقاط کشور 4 میلیون تومان رسیده است باید به این موضوع تغییر الگوی مصرف را نیز افزود از ابتدای انقلاب تا سال میانگین مصرف مواد مخدر 84 درصد شامل مواد کم‌خطر و18درصد پرخطر بوده است که در گروه پرخطر بیش‌تر هرویین ناخالص و خیلی کم کراک و شیشه بوده است اما اکنون طبق آمار ستاد مبارزه با موادمخدر حدود 56 درصد در 5 سال اخیر مصرف مواد کم‌خطر وجود دارد مواد پرخطر هم از 18درصد به 45 درصد رسیده است
 یک اتفاق بزرگ دیگری در همین حوزه افتاده است و آن هم این‌که سال 86مواد پرخطر که اکنون به شکل شیشه است پیش از این قرص بوده و 95 درصد از خارج وارد کشور می‌شده است اکنون متاسفانه در داخل کشور مکان‌هایی با عنوان آزمایشگاه وجود دارد که همین مواد را به شکل انبوه تولید می‌کند به همین دلیل قیمت حدود 30 برابر نسبت به گذشته ارزان‌تر شده به‌طوری که شیشه ازمثقالی 120 هزارتومان به 3500 تومان رسیده است.
 
علاوه بر اقدام اساسی مجمع تشخیص مصلحت نظام در تدوین این سیاست‌های کلان چه کارهای دیگری توسط مجمع در این راستا انجام شده است ؟
دو سال قبل مجمع تشخیص مصلحت نظام اصلاحات کلی قانون را بر روی محورهایی انجام داد از جمله برخورد با توزیع‌کنندگان مواد روانگردان که ابلاغ هم شد من معتقدم قانونی که ما داشتیم و داریم چندان مورد قبول نیست. کشت شقایق که سال 83 ابلاغ شد که اگر به واقع آن قانون اجرا می‌شد فاجعه تغییر الگوی مصرف را نداشتیم یا حداقل خیلی کم داشتیم و باید نگران سال‌های بعد باشیم که مواد خطرناک دیگری تولید نشود صرف مقابله،
 ما را به جایی نمی‌رساند در رابطه با حلقه دوم مفقودی که در سیاست‌های کلی هم ابلاغ شد و آن ایجاد ساختار ملی و پاسخگو برای مدیریت در کشور است در کشور ما متاسفانه کسی به عنوان پاسخگوی ملی در این زمینه نداریم سوال من از دستگاه‌های مواد مخدر این است که نرخ شیوع در بین اقشار مختلف به چه شکلی است ؟!کسی پاسخگو نیست چراکه متولی شیوع‌شناسی نداریم و اگر کارهایی شده است آمار و ارقام به شکلی منعکس نشده،
 سومین حلقه مفقوده خود مواد مخدر است و این‌که چه اتفاقی در جامعه در حال وقوع است که گرایش به مصرف بالا رفته درحقیقت موضوع جامعه‌شناسی مطرح می‌شود فضای اجتماعی فضایی شیشه‌ای است که آسیب‌پذیری آن بسیار بالاست اگر رویه‌های کلان اصلاح نشود نمی‌توان انتظاربهبود داشت هفته گذشته در میان همه آشفتگی‌های اجتماعی به پلیس ابلاغ شده است که کروات‌ها را از سطح فروشگاه‌ها جمع‌آوری کنند به نظر نیاز به اصلاح رویه‌های کلان از واجبات است
 
اصلاحاتی که بیان می‌کنید شامل چه مواردی است؟
لازم است تا بازنگری عمیق و جدی در فضای اجتماعی جامعه صورت گیرد و رویه‌های یأس آور محدودیت ساز و طرد‌کننده جای خود را به فضای نشاط اجتماعی، مشارکت عمومی و دربرگیرندگی حداکثری بدهد وقتی انفعال ایجاد شود یک بخشی از جوانان به اعتیاد کشیده می‌شوند سال 74 یک نظرسنجی در رابطه با موضوع امید به آینده در میان جوانان داشتیم نرخ آن خیلی پایین و حدود 30 درصد بود با مشارکت جوانان در انتخابات خرداد 76 آن نظرسنجی اواخر سال 77 تکرار شد و نرخ آن به 80 درصد رسید حتی یک تحرک سیاسی می‌تواند نشاط در جوانان و امید به آینده را افزایش دهد.
 
عوامل گرایش به موادمخدر از سوی ارگان‌های متولی مثل سازمان ملل در سطح جهانی چه عواملی است؟
دو عامل مهم در گرایش به مواد مخدر در سطح جهان وجود دارد که برای ما تبدیل به آسیب شده است سال2005 گزارش جهانی گرایش به موادمخدر را داشتیم که گزارشی رسمی از سازمان ملل بود. در مقدمه این گزارش دو عامل مهم در گرایش به موادمخدر ذکر شده بود که شامل تضعیف باورهای دینی و دیگری فروپاشی نهاد خانواده می‌شد.
 58  تا 60 درصد معتادان ما متاهل هستند که این بالاترین سطح از نرخ جهانی است این نشان می‌دهد نهاد خانواده در کشور ما خیلی از این موضوع ضربه خورده است نهاد خانواده‌ای هم که آسیب‌پذیر شود یک پارادوکسی ایجاد می‌شود با وجود آن‌که شرایط عمومی مثبت ارزیابی می‌شود اما روندی آسیب‌دار داریم.
 
پرمصرف‌ترین موادمخدر در کشور ما چه موادی است؟
طبق تحقیق رسمی آماری نداریم اما بر مبنای گزارش‌های مختلف 56 درصد مصرف تریاک، شیره و سوخته و 44 درصد شیشه است که بسیار پرخطر و نابودکننده است.

چرا فروشندگان موادمخدر در جامعه احساس امنیت دارند؟
این پدیده با ساخت جامعه عجین شده است وقتی گفته می‌شود که 2 میلیون مصرف‌کننده با وجود شبکه منظم توزیع وجود دارد. وقتی اعلام می‌کنیم حداقل در این سه دهه گذشته 5 میلیون نفر را مستقیما در رابطه با مواد مخدر دستگیر کرده‌ایم که از این تعداد حدود 70درصد معتاد بودند و 30 درصد توزیع‌کننده دستگیر کرده‌ایم که نه تنها به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ایم
 بلکه بسیاری از آسیب‌ها هم وارد خانواده این افراد و دیگران شده است نیروی انتظامی براساس وظیفه خود هر چند وقت یک‌بار مانوری داشته و جمع‌آوری می‌کند و به زندان می‌فرستد اما این روش نتیجه نخواهد داشت نمی‌گوییم این کارها نشود اما تاکنون به جایی نرسیده‌ایم شاید اگر مصوبات به‌طور جدی به اجرا در می‌آمد با این روند روبه‌رو نبودیم در این 33 سال بین توزیع‌کننده و مصرف‌کننده خودمان را سپر بلا کرده‌ایم و مبارزه کردیم چقدر کشفیات داشتیم؟
ازتولید افغانستان که چند سال قبل نزدیک 68 هزار تن بود 12 درصد توانستیم کشف کنیم یعنی حدود 88 درصد توزیع شد مسیر، مسیری غلط است مسیر صحیح با توجه به تجربه دنیا است در رژیم قبل هم ما این تجربه را داشتیم در بخش مصرف 35 هزار هکتار کشت خشخاش انجام می‌شد و به شکل کوپن تریاک در اختیار معتادان قرار داشت در کلان سیاست درستی بود
 
اما متاسفانه آن 35 هزار هکتار را که مجوز بین‌المللی داشت در سال 59 با مصوبه شورای اتقلاب نابود کردیم در آن زمان افغانستان 10 تن تولید داشت حداقل با این کار بازار مصرف‌کننده‌های خودمان را از دست دادیم و می‌شد آن را با اصلاحاتی ادامه دهیم نه این‌که الان بازار خودمان را به دست مافیای جهانی سپرده‌ایم و وضع به این شکل شده است ما باید به شکل کلان بنگریم.
 دو بخش داریم یکی تقویت باورهای دینی و نهاد خانواده که می‌تواند در کاهش گرایش به مواد مخدر اثرگذار باشد و در شکل وسیع‌تر آن اصلاح رویه‌های کلان غلط در بخش‌های مختلف است ما برای ورزش فرزندانمان به‌طور میانگین باید 100 هزار تومان در ماه هزینه کنیم حداکثر 5 درصد جامعه بتوانند این هزینه را تامین کنند چرا صنایع اوقات فراغت ما وسیع و گسترده نیست ما سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی در این زمینه نکردیم
 بیش از 80درصد خلأ در صنعت اوقات فراغتمان داریم به‌ویژه برای خانم‌ها چراکه الگوی مصرف مواد مخدر در بین خانم‌ها تا 5 سال قبل 5/4 درصد بود و در این سال‌ها صد درصد رشد داشته و به 5/9 درصد رسیده است که این موضوع با توجه به نقش زن در خانواده به عنوان زنگ خطری جدی برشمرده می‌شودمصرف را باید با داروهای نگهدارنده به دست نظام سپرد که با مصوبه کشت شقایق عملیاتی می‌شوداگرکشت هم نشود حداقل مواد اولیه را وارد کنیم تا داروها را ارزان قیمت در اختیار بگیریم نه این‌که متادونی که الان تولید می‌شود 3 درصد درمانی جامعه را پوشش نمی‌دهد قیمت‌هایش هم که قابل گفتن نیست.

ضمانت اجرایی و قانون ستاد مبارزه با موادمخدر چقدر اثرگذار است؟
ما برای مصوبات ساختار ستاد مبارزه با موادمخدرضمانت اجرایی لازم نداریم ساختار ستاد مدیریتی بر هزینه‌هایی که در دستگاه در حال انجام است کنترلی ندارددر واقع این ستاد پاسخگو نیست همان زمان هم که دبیرکل ستاد بودم این موضوعات و نقص‌ها را مطرح کرده بودم زمان آن رسیده است با نگاهی جامع و ملی ساختار تازه‌ای برای ستاد درنظر بگیریم در همان سال‌ها ی پایانی جنگ امام خمینی(ره) اعلام کردند که بعد از جنگ کار مهم حل مشکل مواد مخدر باشد این ستاد آن زمان پاگرفت و قرار بر این شد که طی سه سال موادمخدر مهار شود که الان عمر این ستاد به 23 سال رسیده است و مشکل پابرجا است .
منبع: روزنامه ملت ما . دوشنبه  5 تیر1391

برچسب ها : قاچاق , خانواده , زندان , رای , قانون , رابطه , ابلاغ , مستقل , قیمت , مدت , زن , دغدغه , حمایت , شرایط , قانونی , ضربه , حدود , متاهل , کنترل , سنگین , مسلحانه , مراجع , اولیه , مثبت , مواد مخدر , نیروی انتظامی , جوانان , سیاست , جهان , پوشش , تومان , قرار , انتخابات , مقام معظم رهبری , فقر , مواد , شیشه , پلیس , جنگ , بازار , امنیت , رئیس , درصد , آیین نامه , بهداشت , سیاسی , آمار , افزایش , دستگاه , انتظامی , مخدر , طرح , علی , وظیفه , اصلاحات , اصلاح , مدیریت , بند , اساسی , نظر , رسمی , ارزیابی , انقلاب , عمومی , نیروی , اجرا , علت , حوادث , قسمت , دوم , مطلب , نسبی , وزارت , قوه , میلیون , ملت , نظام , جهانی , ساخت , ساز , تغییر , بالا , سازمان , سال , گسترش , اجتماعی , هزینه , امام , رهبری , ادامه , ماه , جدید , حوزه , دینی , روش , مصرف , چهره , نفر , تعداد , هاشمی , روزنامه , مرفین , علما , مجمع , تشخیص , مصلحت , معتاد , اعتیاد , مجرمانه , ستاد , مبارزه , افغانستان , حل , شیوه , گفت و گو , نماز , قبول , تحقیق , ماده , آیین , نشست , فرهنگی , نظارت , وزیر , غیر , ما , توجه , نرخ , نامه , دلایل , ورود , قصد , ملاقات , محدودیت , روز , بزرگ , رژیم , هوشمند , ملی