بسته حقوقی برای کسانی که با حقوق ناشی از نوآوری و ابتکار آشنایی ندارند؛ سازوکار ثبت اختراع

توانایی دستیابی به ایده‌های خلاقانه و نوآورانه و از آن مهم‌تر اجرایی کردن آنها استعدادی است که نصیب هر کسی نمی‌شود؛ با این حال برخی از مبتکران و مخترعان نمی‌دانند که چگونه باید دستاوردهای‌شان را ثبت کنند تا مورد سوء استفاده مادی و معنوی قرار نگیرند.

اگر شما هم از این دسته افراد هستید یا در نزدیکان‌تان چنین شخصی را سراغ دارید، خواندن این گزارش را که در گفت‌و‌گو با دکتر پرویز علوی، حقوقدان و مدرس دانشگاه، تهیه شده است را توصیه می‌کنیم.

اختراع چیست؟

برای این که با قانون ثبت اختراع آشنا شوید قبل از هر چیز باید بدانید که اختراع به چه معناست. اختراع در کل به معنای نوآوری در کاری یا چیزی است و دراینجا، منظور از چیزی، علایم یا طرح‌های صنعتی است که کارخانه‌ها یا شرکت‌های خاصی از آن استفاده می‌کنند. در قانون اختراع به معنای راه حل جدید و نوآورانه برای رفع یک مشکل فنی تعریف شده است. البته بسیار پیش می‌آید که فردی برای تفریح یا علاقه شدید به موضوعی به مطالعه و تحقیقات در آن مورد می‌پردازد و پیگیری این علاقه گاهی باعث می‌شود تا به نتایج نو و جدیدی برسد که تا به حال کسی به آن دست نیافته است که این نوآوری هم اختراع محسوب می‌شود. در هر حال این راه حل یا همان اختراع ممکن است به ساخت یک دستگاه، محصول، روش یا فرآیند کاملاً جدید مربوط باشد یا حتی ممکن است فقط بهبود جزیی در محصولی که از قبل اختراع و ثبت‌شده است یا فرآیند شناخته‌شده‌ای به وجود آورد. البته فراموش نکنید برای این که اختراعی ثبت شود باید در آن ابتکار انسانی، خلاقیت و گام اختراعی وجود داشته باشد.

نوآوری‌تان را انحصاری کنید

اختراع‌ها یا در اداره ملی ثبت اختراعات یک کشور یا اداره منطقه‌ای ثبت اختراعات که متشکل از گروهی از کشورهاست، ثبت می‌شود. به هر حال برای ثبت اختراع‌ها باید به اداره‌ای که به این منظور اختصاص‌یافته و در ایران اداره ثبت اختراعات و ابتکارات است مراجعه کنید و تقاضانامه ثبت ارایه دهید. ورقه اختراع برای مدت محدودی که به طور معمول 20 سال است، اعتبار دارد و این مدت از تاریخ تسلیم تقاضانامه ثبت اختراع آغاز می‌شود، با این شرط که مخترع هزینه‌های تمدید آن را به موقع پرداخت کند. در مورد حق اختراع نیز خوب است بدانید که این حق محدود به قلمرو است؛ یعنی به مرزهای جغرافیایی کشور یا منطقه مربوط محدود می‌شود. در مقابل حق انحصاری که به وسیله ثبت اختراع کسب می‌شود، متقاضی باید با ارایه توصیف کتبی دقیق، صحیح و کامل اختراع در تقاضانامه اختراع، آن را برای عموم افشا کند. در این توصیف کتبی باید ویژگی‌های کامل اختراع، ادعای اختراع، خلاصه اختراع، ترسیم‌ها و نقشه‌های مربوط به اختراع به دقت نوشته شود. در بسیاری از کشورها، پس از آن که فرد برای ثبت اختراعش اقدام کرد، اداره ثبت اختراعات، اطلاعات مربوط به اختراع را در روزنامه یا مجله رسمی چاپ می‌کند تا اگر کسی اعتراضی به آن دارد ظرف یک ماه به این اداره مراجعه و اعتراض خود را مطرح کند. اگر خدایی ناکرده اداره ثبت اختراعات و ابتکارات، نوآوری شما را ثبت نکرد و مدعی شد که این شی پیش ازاین، اختراع شده است، ناامید نشوید، هنوز راهی وجود دارد تا معلوم شود که حق با شماست یا با اداره ثبت اختراعات و ابتکارات. در چنین وضعی باید از مرجع قضایی کمک بگیرید و قبل از هر چیز برگه دادخواست الزام ثبت اختراعات و ابتکارات به ثبت اختراع را تکمیل کنید. در این برگه یکسری مشخصات را باید وارد کنید، از جمله مشخصات مربوط به خواهان که شما هستید، خوانده که اداره ثبت اختراعات و ابتکارت است، تعیین خواسته و بهای آن، که در این قسمت باید تقاضای الزام ثبت اختراعات و ابتکارات به ثبت اختراع خود را وارد کنید و در قسمت دلایل و منضمات دادخواست نیز، ارجاع امر به کارشناس را وارد کنید. در قسمت توضیحات نیز باید فعالیت‌ها و اقدام‌هایی را که برای رسیدن به این نوآوری صورت داده‌اید، وارد کنید تا درخواست شما بررسی شود.

مزایای ثب اختراع چیست؟

بعد از این که مشخص شد چطور می‌توان اختراعی را ثبت کرد، باید دید که یک اختراع ثبت‌شده چگونه قابل استفاده می‌شود. در قانون ثبت اختراعات، اختراع ثبت‌شده از حقی انحصاری برخوردار می‌شود. بر اساس قانون مصوب 1386 اختراع ثبت‌شده به مالک آن حق انحصاری می‌دهد تا از ساخت، استفاده، عرضه برای فروش یا وارد کردن یک محصول یا یک فرآیند بر اساس اختراع ثبت‌شده بدون اجازه قبلی مالک آن جلوگیری یا آن را متوقف کند. اختراع ثبت‌شده ابزار قدرتمند تجاری برای شرکت‌هاست تا بتوانند برای محصول یا فرآیند جدید حق انحصاری داشته باشند و از راه تفویض اجازه استفاده، درآمد بیشتری کسب کنند. اما خوب است بدانید که یک محصول مرکب (مانند دوربین، تلفن همراه یا اتومبیل) ممکن است تعدادی اختراع را در بر داشته باشد که موضوع اختراعات ثبت‌شده متعددی باشند، همچنین ممکن است هر یک از این اختراع‌ها در مالکیت اشخاص مختلفی باشند.

اگر اختراع شما ثبت شد و گواهینامه آن را گرفتید، یادتان باشد که ماده 15 قانون ثبت اختراعات و علایم تجاری و طرح‌های صنعتی، مصوب 1386 حقوق ناشی از گواهینامه اختراع را به این ترتیب دانسته است: «بهره‌برداری از اختراع ثبت‌شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع، مشروط به موافقت مالک آن است. بهره‌برداری از اختراع ثبت‌شده باید به این شرح باشد: 1- در صورتی که اختراع در خصوص فرآورده باشد: اول، ساخت، صادرات و واردات، عرضه برای فروش و فروش و استفاده از فرآورده. دوم، ذخیره آن به قصد عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده باشد. 2- در صورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد: اول، استفاده از فرآیند. دوم، انجام هر یک از موارد مندرج در جزء «1» بند «الف» این ماده در خصوص کالاهایی که مستقیم از طریق این فرآیند به دست می‌آید.»

بنابراین با استناد به این ماده قانون مالک می‌تواند با استفاده از بندهای این ماده علیه هر شخص که بدون اجازه او بهره‌برداری‌های ذکرشده را بکند و به حق مخترع تعدی کند یا کاری کند که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود، به دادگاه شکایت کند.

اگر اختراعتان را دزدیدند

دزدی و سرقت فقط به اشیا یا انسان مربوط نمی‌شود؛ گاهی پیش می‌آید که اشخاص سودجو که به دنبال راه‌های راحت برای کسب درآمد هستند، ایده‌ها و نوآوری‌های دیگران را به سرقت می‌برند. البته قانون در این زمینه سکوت نکرده و کسانی را که حقوق ناشی از ثبت اختراع را نادیده می‌گیرند، به حال خود نگذاشته است. گفتیم پس از آن که شخصی برای ثبت اختراع خود به اداره ثبت اختراعات مراجعه کرد، این اداره به مدت یک ماه در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار کشور آگهی چاپ می‌کند و اختراع شما را برای همه افشا می‌کند تا اگر کسی اعتراضی داشت برای احقاق حقش به این اداره مراجعه کند. بنابراین اگر شخصی اختراعش را به نام شخص دیگری در روزنامه دید، باید به اداره ثبت اختراعات و ابتکارات مراجعه و از سارق اختراع خود شکایت کند. در صورت اثبات ادعای نقض حقوق اختراع طبق آنچه در قانون ثبت اختراعات سال 1386 آمده است، قانونگذار برای مرتکب مجازاتی در نظر گرفته است.

یکی از این مجازات‌ها در ماده 61 قانون مذکور آمده است که می‌گوید: «هر شخصی که با علم و عمد، مرتکب نقض حقوق صاحب اختراع» مندرج در ماده 15 همین قانون شود و به ساخت، صادرات و واردات، عرضه برای فروش، فروش و استفاده از فرآورده، و ذخیره به قصد عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده و غیر بدون اجازه مالک اقدام کند، مجرم شناخته می‌شود و علاوه بر جبران خسارت، به پرداخت جزای نقدی از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال یا حبس تعزیری از 91 روز تا 6 ماه یا هر دو، مجازات می‌شود. همچنین بهتر است بدانید که اگر شخصی متوجه شود که اختراعش را در خارج از کشور به نام شخص دیگری به ثبت رسانده‌اند، می‌تواند علیه آن شخص حقیقی یا حقوقی شکایت کند.

برای این کار باید در یکی از دادگاه‌های آن کشور که صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارند، طرح دعوا کند. اگر در نهایت دادگاه آن کشور مطمئن شد که اختراع به شما تعلق دارد، آن را به نام شما ثبت می‌کند و سارق اختراع را به مجازات می‌رساند؛ البته در این باره نمی‌توان مجازات متخلف را به طور مشخص بیان کرد؛ زیرا این قانون در هر کشوری متفاوت است.

پیشنهاد ما این است که برای جلوگیری از به سرقت رفتن اختراعتان، تا زمانی که ثبت نشده است در هیچ همایش یا سخنرانی در مورد آن صحبت نکنید. همچنین سازمان‌هایی وابسته به ارگان‌های مختلف در جهان وجود دارند که طبق قواعدی اختراع‌ها را ثبت می‌کنند؛ بنابراین برای جلوگیری از سرقت جهانی اختراع و دردسرهای بعد از آن، اختراعتان را از سوی این سازمان‌ها به نام خود ثبت کنید تا کسی نتواند آن را به سرقت ببرد.

حمایت

برچسب ها : حقوقی , اختراع , وکلای دادگستری , وکیل دادگستری , انحصار , شرکت , روش , موسسه , ثبت , ثبت اختراع , بهترین وکیل ایران , سازوکار , حقوق ناشی از نوآوری , , ثبت اختراع در ایران , ثبت اختراع در آمریکا , ثبت اختراع بین المللی , ثبت اختراع اداره , سازمان ثبت اختراعات , دانشمند , ثبت اختراعات صنعتی , اختراع چیست , دزدیدن اختراع