وقتی کانون خانواده تبدیل به میدان جنگ میشود؛ پای میز محاکمه به خاطر ضرب و جرح
وقتی خانواده از دایره اخلاق خارج میشود چنان راه بیراهه را در پیش میگیرد که جز با جدایی نمیتوان وضع را بهتر کرد. برای همین توصیه اول بیشتر حقوقدانان در حوزه حقوق خانواده رعایت اخلاق است.
یکی از مشکل هایی که در کانون خانواده دیر یا زود سر از دادگاه درمیآورد ضرب و جرح است. هماکنون پروندههای بسیاری در دادگستری در حال بررسی است که در آن زنی از شوهر خود به خاطر ضرب و جرح شکایت کرده است. رسیدگی به این پروندهها پیچیدگیهای خاص خودش را دارد به خصوص این که پای نهاد خانواده هم در میان است. نمیتوان همه این پیچیدگیها را در یک گزارش مطرح کرد اما با طرح یک اختلاف که در دادگاه مطرح شده و هنوز منتهی به صدور رای نشده است قصد داریم یکی از این سناریوها را بررسی کنیم.
شرح ماجرا
زنی از شوهر خود شکایت و ادعا میکند که شوهر اقدام به ضرب و جرح او کرده و با چاقو او را تهدید به کشتن کرده است. این شکایت در دادسرا طرح میشود و مانند همه پروندههای مشابه گواهی پزشکی قانونی برای تعیین میزان جراحت ها گرفته میشود. در گزارش پزشکی قانونی جراحت ها به ترتیب زیر توضیح داده شده است:
1. آثار خراشیدگی پشت دست راست (در حد حارصه) 2. آثار بریدگی سطحی کف دست چپ (در حد حارصه) 3. کبودی در حال جذب روی شکم (زیر دنده طرف چپ) 4. کبودی در حال جذب سطح داخلی ران راست، مشهود است.
علاوه بر نظر پزشکی قانونی یکی دیگر از دلایلی که به نفع شاکی وجود دارد گواهی دو نفر است که شهادت دادهاند بین مشتکیعنه و همسرش مشاجره هایی صورت گرفته است.
جریان پرونده
با وجود این دلایل دادگاه عمومی جزایی شروع به رسیدگی به پرونده میکند. بعد از تعیین وقت رسیدگی، به شوهر اخطار میشود که در تاریخ تعیین شده در دادگاه حاضر شود. جلسه رسیدگی در تاریخی که دادگاه تعیین کرده بود تشکیل میشود اما شوهر در جلسه رسیدگی حاضر نمیشود. دادگاه با اعلام رسمیت جلسه بدون حضور شوهر رسیدگی را شروع میکند.
شاکی در جلسه دادگاه توضیح داد: اینجانب از همسرم آقای ... به لحاظ ایراد صدمه بدنی عمدی و تهدید با چاقو شکایت و تقاضای رسیدگی دارم. نامبرده با چاقو اینجانب را تهدید و به من حمله کرد و دسته چاقو را محکم به شکم من کوبید. او مرتب مرا مورد اذیت و آزار قرار میدهد. شهود در دادسرا معرفی شدهاند. حتی بعد از این درگیری و شکایت بنده هم، شوهرم دوباره مرا مورد ضرب و جرح قرار داد و در منزل را شکست.
دادگاه در حین رسیدگی بود که وکیل متهم با ارایه برگه وکالتنامه در دادگاه حاضر شد و در دفاع از موکل خود اظهار کرد: همه این اتهام ها کذب محض است و موکل اینجانب به هیچوجه حاضر به رویارویی با شاکی نیست چه رسد به این که شاکی را تهدید و مورد ضرب و جرح قرار دهد و نظر پزشکی قانونی به دلیل این که آسیبهای وارده خودزنی است قابل قبول نیست.
در ادامه به بررسی مستندات طرفین دعوا و ادعاهای آنان میپردازیم:
اثبات ضرب و جرح
زن برای اثبات ضرب و جرح همسر خود، میتواند از دلایل مختلفی استفاده کند. بدیهی است که بهترین دلیل اقرار فردی است که از او شکایتی شده و متهم به ارتکاب جرم است. اما چه کسی با اقرار خود زمینه اجرای مجازات را فراهم میکند؟ اقرار نزد قاضی یا مامور نیروی انتظامی و امضا یا اثر انگشت آن میتواند تکلیف دعوا را یکسره کند اما کمتر کسی شانس استفاده از چنین مدرکی را به دست خواهد آورد. دلایل و مدارک نیز شیوه دیگری برای اثبات جرم است. علم قاضی نیز از دیگر مواردی است که میتواند وقوع جرمی را اثبات کند. در برخی پروندهها که حساسیت بالایی دارند ممکن است قاضی از قسم نیز به عنوان یکی از شرایط اثبات بیگناهی یا گناهکار بودن فردی استفاده کند.
مشکل های شهادت در اختلافات خانوادگی
دعواهای زن و شوهر وضع خاصی دارد و معمولا در چهاردیواری خانه اتفاق میافتد بنابراین ممکن است بهجز فرزندان و اعضای خانواده، شخصی شاهد آن نباشد. در بهترین حالت، همسایهها شهادت میدهند که صدای جر و بحث و دعوای زن و شوهر را شنیدهاند چنان که در پرونده مورد بحث ما این اتفاق افتاده است. اما این شهادتها چقدر میتواند در دادگاه اعتبار داشته باشد؟ باید گفت که جر و بحثی که همسایهها بر وقوع آن شهادت میدهند نمیتواند ارزشی بیشتر از «اماره» داشته باشد. البته ممکن است درگیری میان زن و شوهر مشاهده شود که در این صورت شهادت عینی است و قضیه آن فرق میکند. اما در پرونده مورد بحث ما کسی چیزی ندیده است و فقط همسایهها صدای جر و بحث را شنیدهاند.
اماره که به آن اشاره کردیم، دلیلی است که ارزش آن کمی از شهادت پایینتر است. در چنین مواردی شهادت فرزندان، خدمتکار، نگهبان، همسایگان و... مورد قبول است و حتی اگر یک نفر شاهد وجود داشته باشد نیز دادگاه این شهادت را ثبت و به آن توجه می کند.
موضوع دیگری که در بررسی شهادت همسایهها مورد توجه دادگاه قرار میگیرد این است که گفتههای آنان باید از نظر زمان و مکان یکسان باشد در غیر این صورت حتی ممکن است قاضی قرار منع تعقیب را صادر کند. مثلا تصور کنید که یکی از گواهان شهادت دهد که نیمههای شب صدای جر و بحث را شنیده است و دیگری شهادت بدهد وسط فلان سریال صدا و سیما بوده که مثلا ساعت 9 شب، زمان پخش آن است. این تناقضها حتما مورد توجه مقام رسیدگیکننده خواهد گرفت و در رد شکایت موثر خواهد بود.
ارزش صدا و فیلم
یکی از دلایل دیگری که به طور معمول در این پروندهها ممکن است استفاده شود، صدا و فیلم ضبط شده است که بیشتر آنها با دوربین تلفن همراه ضبط میشوند. درباره اعتبار این تصاویر باز هم باید گفت که از اعتبار «اماره» برخوردار هستند. یعنی نسبت به دلایلی مثل شهادت از اعتبار کمتری برخوردار هستند ولی به هر حال مورد توجه دادگاه قرار میگیرند. دلیلی که باعث شده این موارد اعتبار کمتری نزد قانونگذار داشته باشند، این است که اصالت صوت و تصویر همیشه کشف نمیشود و به همین دلیل نمیتوان به آن توجه کرد. به طور معمول در صورت ارایه چنین مدارکی از طرف شاکی، طرف مقابل ادعا میکند که این تصاویر ساختگی است؛ اینجاست که از دادگاه تقاضا میشوداصالت صدا و تصویر را از طریق کارشناسی بررسی کند. یکی دیگر از دفاعیه هایی که در مقابل شکایت میشود، طرح این ادعاست که شاکی اقدام به خودزنی کرده است. در پرونده مورد بحث ما هم وکیل مشتکیعنه ادعا کرده که شاکی اقدام به خودزنی کرده است. یعنی جراحتهایی که پزشکی قانونی اعلام کرده است در نتیجه خودزنی بهوجود آمده است. به طور معمول اگر شهادت فرد یا افرادی ضمیمه پرونده باشد سریعتر پرونده رسیدگی میشود و به نتیجه میرسد.
دلیل دیگری که طرف شکایت مطرح میکند این است که در مقام دفاع به شاکی ضربهای وارد کرده است که منجر به جراحت شده است. البته طرح موضوع «دفاع مشروع» میتواند برای مشتکیعنه دفاع خوبی باشد به شرط اینکه شرایط متعدد آن وجود داشته باشد.
در مجموع میتوان گفت در پروندهای که به طرح آن پرداختیم با توجه به گزارش پزشکی قانونی و شهادت شهود با فرض وجود شاهدانی که شرایط لازم را دارند و بر عین عمل مادی، ضرب و جرح و ... شهادت دادهاند، دفاعیه های شوهر که به وسیله وکیل او ارایه شده است پذیرفته نخواهد شد و وی بهوسیله دادگاه محکوم خواهد شد. در صورت پذیرش کامل اتهام ها، عمل ضرب و جرح و تهدید هر کدام عنوان های مجرمانه جداگانهای خواهند داشت و دادگاه بعد از بررسی و تشخیص اینکه این جرایم واقع شده است، برای هر یک از آن جرایم به صورت جداگانه مجازات تعیین خواهد کرد.
مجازات ضرب و جرح
اگر فرض کنیم که پرونده مطرح شده به محکوم شدن شوهر در همه اتهام های مطرح شده منجر شود در این صورت اولا شوهر به موجب ماده 269 قانون مجازات اسلامی که میگوید «... جرح عضو اگر عمدی باشد موجب قصاص است...» قصاص خواهد شد. ولی با صراحت ماده 614 قانون مذکور «... در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد ... در صورت درخواست مجنیعلیه، به پرداخت دیه محکوم میشود.» بنابراین در موارد ضرب و جرح این گونه موارد، چون اقدام به قصاص به نحو دقیق امکانپذیر نیست و احتمال آن وجود دارد که بیش از جنایت به مجرم جراحت وارد شود، دیه تعیین میشود.
استفاده درست از کلمات
اما موضوعی که در پروندههای کیفری جای بررسی دارد، عنوانهایی است که برای دو طرف دعوا استفاده میشود.به طور معمول همه با لفظ «شاکی» آشنا هستند و هر جا که کسی دعوایی به دادگستری میبرد از این لفظ استفاده میکند که البته در برخی موارد باید به جای آن از کلمه «خواهان» استفاده کرد. برای همین ما هم هر جا لازم بود از لفظ شاکی که کلمه صحیح در پرونده کیفری ماست استفاده کردیم. اما در مقابل کلمه شاکی، لفظ «مشتکیعنه» وجود دارد که ما برای سادهتر کردن مطلب تا حد امکان از استفاده کردن از آن خودداری کردیم. اما در همه نوشتههای حقوقی و قضایی از این لفظ استفاده میشود و منظور کسی است که از او شکایت شده است. استفاده از کلمات در عالم حقوق خیلی مهم است. کلمات دیگری که باید در بهکار بردن آن دقت کنیم، لفظ های «متهم» و «مجرم» است. تا زمانی که شخصی در دادگاه محکوم نشود، متهم محسوب میشود بنابراین در همه مدت زمانی که پرونده شخصی در دادسرا و دادگاه در حال بررسی است حق نداریم او را مجرم بدانیم و با او مثل مجرم رفتار کنیم بلکه او متهم است و اصل برائت پشتیبان اوست.
برچسب ها :
اثبات ضرب و جرح
, اختلافات خانوادگی
, شهادت
, وکیل دادگستری
, خوشیاران
, دعاوی خانواده
, میز محاکمه
, ارزش صدا و فیلم
خودزنی
, دادسرا
, کیفری
, دادگاه
, مجازات
, قانون مجازات اسلامی
, عکس
, فیلم
, اماره
, دفاع
, دفاع مشروع
, موبایل
, گوشی موبایل
, ادله اثبات دعوی
, مجرم
, متهم
, کانون خانواده
, میدان جنگ
, ضرب و جرح